«Խոսրովի» արգելոցի՝ խիստ վթարային վիճակում գտնվող զարդը` Աղջոց վանքը

1205

Կիրակի, 05 մայիսի, 2024 թ., 18:48

4-րդ դարում Խոսրով Կոտակ թագավորի կողմից հիմնված անտառը բազմաթիվ մեծարժեք հուշարձաններ և կոթողներ է թաքցնում իր սրտում։ 1958 թվականին պետական արգելոցի կարգավիճակ ստացած այս տարածք այսօր մուտք գործել հնարավոր է միայն հատուկ թույլտվությամբ և սահմանված վճարով։ Իսկ գարնան ու ամռան ամիսներին արգելոցը այցելուների պակաս չի ունենում, որովհետև նրանց այստեղ գրավում են ինչպես բնական, այնպես էլ մարդու կողմից հարյուրավոր տարիներ առաջ կառուցված մի շարք հուշարձաններ։ Ոչ այդքան անտառապատ մի բլրի վրա է գտնվում այդ հուշարձաններից թերևս ամենանշանավորը՝ Աղջոց վանքը, որին կարելի է հասնել ինչպես քայլարշավով՝ անցնելով երկար կիլոմետրեր լեռնային տեղանքում, այնպես էլ ամենագնաց մեքենաներով, որոնք տրամադրում է արգելոցը։

Ըստ ավանդության՝ վանքը հիմնադրել է Գրիգոր Լուսավորիչը 4-րդ դ. սկզբին՝ որպես կուսանաց վանք: Ներկայիս վանքը կառուցվել է 13-րդ դարում: Եղել է կրոնական և մշակութային կենտրոն: Պարսպապատերով շրջապատված վանական համալիրը բաղկացած է գլխավոր՝ Ս. Ստեփանոս եկեղեցուց, գավթից, Ս. Պողոս-Պետրոս եկեղեցուց, բնակելի և տնտեսական շինություններից:

Վանքը խիստ վթարային վիճակում է հասել մեզ։ Հայտնի է, որ այն նախ մեծապես տուժել է 1679 թ. երկրաշարժից, որից հետո նորոգվել և գործել մինչև 18-րդ դարի կեսը, սակայն ժամանակի ընթացքում լքվել է և աստիճանաբար քայքայվել։

Գավիթը գրեթե ամբողջովին ավերված է։ Համալիրի ամենատպավորիչ շինություններից մեկը՝ Սուրբ Պողոս-Պետրոս եկեղեցին, ևս վթարային է, ծածկը բացակայում է, պատերը կիսավեր են։ Այս եկեղեցին հատկապես ուշագրավ է արևմտյան մուտքի երկու կողմերում արված՝ Ս. Պողոս և Ս. Պետրոս առաքյալների բարձրաքանդակներով, որոնք միջնադարյան Հայաստանի քանդակագործական արվեստի բացառիկ նմուշներից են: