̀«Վերջին տասնամյակներում առաջին դասարան գնացողների թվի փոփոխությունները Հայաստանում». Արմեն Մուրադյան

ԵՊԲՀ ռեկտոր Արմեն Մուրադյանի ֆեյսբուքյան գրառումը․ «Սեպտեմբերը և՛ առաջին դասարանցու, և՛ առաջին կուրսեցու համար «նոր շրջանի» սկիզբ է՝ իր նոր սպասելիքներով, մտավախություններով և նախապատրաստական թոփուբոհով, ինչն առավել սուր է արտահայտված առաջին դասարանցիների և առաջին կուրսեցիների ընտանիքներում։ Ահա՝ ինչ դիտվում է վերջին տասնամյակներում առաջին դասարան գնացողների թվի փոփոխության մեջ Հայաստանում՝ ընդհանուր միտումը ժամանակի շարժընթացում նվազող է՝ ծնելիության անկման ու միգրացիոն գործոնների պատճառով։ 2018-ի սեպտեմբերին դպրոցները դիմավորել են մոտ 39 հազար առաջին դասարանցի, 2020-ին պաշտոնական հաղորդագրությամբ արձանագրվել է 36.161 առաջին դասարանցի, 2022-ի սեպտեմբերին նախնական գնահատականը եղել է շուրջ 40 հազար՝ մասամբ 2016–2017 ծնունդների ավելացման և որոշ ներգաղթի հաշվին, 2024-ի օգոստոսի 30-ի դրությամբ էլեկտրոնային համակարգում նախնական 34.780 առաջին դասարանցի էր հայտագրված, այսինքն՝ 2018-ի շուրջ 39 հազարից տատանումներով շարժվելով՝ ցուցանիշը 2024-ին իջել է մոտ 34–35 հազարի։ Տատանումները հիմնականում պայմանավորված են ծնելիության «ալիքներով» (տարեցտարի փոփոխվող ծնունդներ), տարածաշրջանային միգրացիայով, տեղափոխություններով և այլ գործոններով։
Այս առաջին դասարանցիներն, անցնելով դպրոցական թոհուբոհով, մեծապես գերադասում են բարձրագույն կրթությունը /շրջանավարտների շուրջ 60%-ը/, իսկ նրանց շրջանում բավականին մեծ մասը նախընտրում է բժշկական կրթությունը, որը շարունակում է մնալ շրջանավարտների ամենապահանջված ուղղություններից մեկը։ Այսպես, ըստ 2023 թ․ ընդունելության արդյունքների ԲՈՒՀ դիմորդների ամենապահանջված մասնագիտությունը «Բուժական գործն» էր։ Ընդհանուր վարկանիշավորման տվյալներով՝ առաջին ընտրության մասնագիտությունների մեջ առողջապահական ուղղությունները (բժշկություն, ստոմատոլոգիա, դեղագործություն) առաջին տեղերում են:
Այսպիսով, առաջին դասարանցիների և առաջին կուրսեցիների համար պատասխանատու մեկնարկ է, սակայն դժվարությունները տարբեր են տարիքային, հոգեբանական և սոցիալական տեսանկյունից։ Ընդհանուրն այն է, որ երկուսի համար էլ սեպտեմբերը նոր միջավայրի և կարգապահության շրջան է։ Սակայն առաջին դասարանցին սովորում է հիմնական գրագիտությունն ու սոցիալական հմտությունները, մինչդեռ առաջին կուրսեցին արդեն ինքնուրույնության և մասնագիտական պատասխանատվության փուլում է, այս տեսանկյունից բժշկական ԲՈՒՀ-ն ունի իր առանձնահատկությունները։
Այսպիսով, ի՞նչ խնդիրներ է ունենում բժշկական ԲՈՒՀ-ի առաջին կուրսեցին և ի՞նչպես դրանք հաղթահարել: Առաջին կուրսեցիների խնդիրները բժշկական բուհում սովորաբար բավականին ընդհանուր են աշխարհի տարբեր վայրերում, դրանք կարելի է բաժանել մի քանի խոշոր խմբերի․
Ակադեմիական խնդիրներ՝ ծրագրի ծավալը և բարդությունը: Առաջին կուրսում ուսանողները բախվում են մեծածավալ տեսական նյութի (անատոմիա, կենսաքիմիա, ֆիզիկա, կենսաբանություն, հիստոլոգիա և այլն), որը պահանջում է համակարգված մոտեցում։
• Ուսուցման մեթոդների փոփոխություն՝ դպրոցից հետո սովորում են, որ գիտելիքի յուրացումը այլևս մեխանիկական չէ, պահանջվում է քննադատական մտածողություն և մշտական ինքնակրթություն։
• Լատիներեն և մասնագիտական տերմինաբանություն՝ բժշկական լեզուն և տերմինները սովորելու գործընթացը մեծ Հոգեբանական և սոցիալական խնդիրներ՝
• Անհանգստություն և սթրես, մեծ պատասխանատվությունը, անընդհատ քննությունները և ծանրաբեռնվածությունն առաջացնում են լարվածություն։
• Հարմարվողականություն նոր միջավայրում, նոր դասընկերներ, նոր կարգապահություն և բուհական համակարգին հարմարվելը։
• Ժամանակի կառավարման դժվարություն, պետք է համատեղել դասերը, փորձնական աշխատանքները, ընթերցանությունը և սեփական կյանքը։
Կազմակերպչական խնդիրներ
• Լաբորատոր և տեխնիկական բազաներ
• Դասախոսների մոտեցման բազմազանություն
• Ուսանողական կյանքի չիմացություն՝ սկզբում բարդ է կողմնորոշվել բուհի կանոնակարգերին, հնարավորություններին (գրադարաններ, կրթաթոշակներ, ակումբներ և այլն)։
• Առողջապահական հոգսեր՝ նստակյաց ապրելակերպ, քնի պակաս, սննդակարգի խախտում, ինչն անդրադառնում է ուսման արդյունավետության վրա։
Ինչպե՞ս կարելի է հաղթահարել նշված դժվարությունները՝ժամանակի ճիշտ կառավարումը, աջադրանքները փոքր քայլերով կատարելը, ուսանողական կյանքին ակտիվ ներգրավվածությունը, միասին քննություններին պատրաստվելը բավականին մեղմում են հարմավողական գործընթացները։ Պակաս նշանակություն չունի նաև ավագ կուրսեցիների, դասախոսների աջակցությունը, սպորտը, բավարար քունը և ճիշտ սնունդը։
Այսպիսով, առաջին կուրսեցիների հիմնական դժվարությունները ամբողջանում են «Ծանրաբեռնվածություն – հարմարվողականություն – պատասխանատվություն» եռանկյունու շուրջ։ Ճիշտ մոտեցմամբ դրանք հաղթահարելի են, և հետագա տարիներին ուսանողները սովորում են ավելի լավ կազմակերպել իրենց կյանքը»։