«Բերդի տարածաշրջանի ամրաշինական համակարգի պատմությունից». Տիգրան Ալեքսանյան

Հնագետ, պատմաբան Տիգրան Ալեքսանյանը ֆեյսբուքյան իր էջում գրել է. «Բերդի տարածաշրջանի ամրաշինական համակարգի պատմությունից
Ավատատիրական կարգերի հաստատումից հետո, Հայաստանում ձևավորվեցին առանձին շրջանների պաշտպանությունն իրականացնող ռազմականացված հենակետերի համակարգեր: Դրանք բաղկացած էին կենտրոնական կամ գլխավոր ամրոցից և նրա շուրջը ստեղծված ավելի փոքր՝ արբանյակ բերդերից: Պաշտպանական համակարգի առանցքը հանդիսացող գլխավոր ամրոցը հանդիսանում էր իշխանության կենտրոնը, իշխանի հիմնական նստոցը: Բնականաբար, այն լինում էր ավելի մեծ, որտեղ տեղակայվում էր նաև մշտական կայազորը, և իր ռազմական կարողությամբ պատրաստ էր ետ մղել թշնամու հարձակումները: Մյուս բերդերը համեմատաբար փոքր էին, որոշ դեպքերում՝ սոսկ ամրակայված և ռազմականացված դիտակետեր: Դրանք տեղակայվում էին կենտրոնական ամրոցից ոչ հեռու, խնդիր ունեին տեղեկացնել թշնամու մոտալուտ վտանգի մասին և իրենց վրա վերցնելով հակառակորդի առաջին հարվածները՝ հնարավորինս կանգնեցնել նրա առաջխաղացումը: Բերդի տարածաշրջանի ամրությունների դեպքում դրանցից էին՝ Տավուշ ամրոցի համար Կածարեթ, Մածնաբերդի (Աղջկաբերդ) համար՝ Երգեվանք բերդերը: Վերջինիս համար այդ երևույթը պատկերավոր նկարագրել է բանահավաք Ի. Չանգլյանը. «Խորանաշատից թշնամու մուտքը հայտնել են Երգեվանք, այստեղից՝ Էրիձորի մոտ՝ Խզնի քարին, սրանք՝ Աղջկաբերդին, այստեղից՝ Մանուկի բերդին, սրանք էլ՝ Փառիսոս և այլն»:
Լուսանկարում՝ Խորանաշատի վանքը Երգեվանքի բերդից և Տավուշ ամրոցը Կածարեթ բերդից»: