«Աշխարհաքաղաքական իրողությունները դառնում են ավելի անկանխատեսելի»․ Արման Բաբաջանյան

ԱԺ նախկին պատգամավոր Արման Բաբաջանյանի ֆեյսբուքյան գրառումը․ «ԱՄՆ պետքարտուղարության՝ օտարերկրյա օգնության ծրագրերի կասեցման և նոր նախաձեռնությունների դադարեցման մասին որոշումը վկայում է Ամերիկայի արտաքին քաղաքականության սկզբունքային վերաիմաստավորման մասին, որի հիմքում դրվում է ազգային շահերի գերակայությունը: Այս քայլը հետևում է նախագահ Թրամփի՝ օտարերկրյա զարգացման աջակցությունը 90 օրով դադարեցնելու մասին գործադիր հրամանին, որը նպատակ ունի գնահատելու այդ աջակցությունների համապատասխանությունը և արդյունավետությունը ԱՄՆ-ի ռազմավարական առաջնահերթություններին: Աշխարհի ամենախոշոր դոնոր երկիրը լինելով՝ Միացյալ Նահանգները 2023 թվականին ծախսել է 68 միլիարդ դոլար միջազգային օգնության վրա: Այս քաղաքական վերաիմաստավորումը ներառում է ինչպես զարգացման, այնպես էլ ռազմական աջակցության ծրագրերը՝ բացառություններ սահմանելով միայն արտակարգ պարենային օգնության և Իսրայելի ու Եգիպտոսի ռազմական ֆինանսավորման համար: Ամերիկայի ձայնի փոխանցմամբ, այս փոփոխությունները չեն ազդի Ուկրաինայի ռազմական օգնության մատակարարումների վրա:
Սույն որոշումը արտացոլում է արտաքին քաղաքականության նոր ուղղվածությունը, որը նախագահ Թրամփը հստակ ձևակերպել է երեք հիմնարար հարցերով. արդյո՞ք տվյալ քաղաքականությունը Ամերիկան դարձնում է ավելի անվտանգ, ուժեղ և բարեկեցիկ: Պետքարտուղարությունը վերակազմավորվում է դառնալու համար ավելի ճկուն, արդյունավետ և կենտրոնացած՝ հեռացնելով այն առաջնահերթություններն ու գործելակերպերը, որոնք չեն բխում ազգային շահերից: Այս նպատակով առանձնացվել են մի շարք ռազմավարական ուղղություններ՝ առաջնային դարձնելով սահմանների պաշտպանությունը, ապօրինի միգրացիայի կանխումը և ներգաղթյալների հայրենադարձությունը: Բացի այդ, չեղարկվել են կառավարական «DEIA» ծրագրերը, ինչպես նաև դադարեցվել է քաղաքական և մշակութային հարցերով նախաձեռնությունների ֆինանսավորումը, որոնք կարող են ներքին պառակտում առաջացնել կամ միջազգային գործընկերների դժգոհությունը հարուցել:
Միևնույն ժամանակ, պետքարտուղարությունը նոր մոտեցում է որդեգրել տեղեկատվության ազատության հարցում՝ խուսափելով այնպիսի ծրագրերից, որոնք կարող են սահմանափակել ամերիկացիների խոսքի ազատությունը: Փոխարենը, դիվանագիտությունը կկենտրոնանա «գրոհող քարոզչության» դեմ պայքարի վրա՝ հիմնվելով Ամերիկայի որպես արդար, բարեկեցիկ և կայուն պետության կերպարի վրա: Էներգետիկ քաղաքականության ոլորտում նոր քաղաքականությունը շեշտադրում է ամերիկյան էներգետիկ գերակայության վերականգնումը, որը պետք է տեղի ունենա շրջակա միջավայրի պահպանության հիմնավոր սկզբունքների շրջանակներում:
Այս փոփոխությունները լուրջ մարտահրավեր են Հայաստանի համար՝ որպես ԱՄՆ օտարերկրյա օգնության շահառու: Չնայած պարզ չէ, թե արդյոք կասեցումը անմիջականորեն կանդրադառնա Հայաստանի վրա, անհրաժեշտ է հաշվի առնել, որ համաշխարհային աշխարհաքաղաքական իրողությունները գնալով դառնում են ավելի անկանխատեսելի: Սա պահանջում է Հայաստանից առավելագույն ճկունություն, նախաձեռնողականություն և հետևողական դիվանագիտական աշխատանք:
Հարավային Կովկասն ու Կենտրոնական Ասիան, դիտարկվելով որպես մեկ աշխարհաքաղաքական միավոր, կարող են դառնալ առանցքային հարթակ Չինաստանի, Ռուսաստանի և Իրանի ազդեցությունը սահմանափակելու և նրանց միջին միջանցքից դուրս թողնելու համար։ Միջին միջանցքը՝ որպես տրանսպորտային և տնտեսական ուղի, որը անցնում է Կենտրոնական Ասիայով, Կասպից ծովով, Հարավային Կովկասով և Եվրոպայով, ունի բացառիկ նշանակություն՝ Արևելքը Արևմուտքի հետ կապող ռազմավարական գոտու համատեքստում։ Այս միջանցքը կարող է դառնալ ԱՄՆ-ի համար ռազմավարական գործիք, որը թույլ կտա շրջանցել Չինաստանի «Մեկ գոտի, մեկ ճանապարհ» նախաձեռնության ազդեցությունը, ինչպես նաև նվազեցնել Ռուսաստանի էներգետիկ գերակայությունն ու Իրանի մասնակցությունը տարածաշրջանային կապուղիներում:
Հայաստանը, իր ռազմավարական դիրքով, այս համատեքստում կարող է հանդես գալ որպես կարևոր գործընկեր ԱՄՆ-ի համար՝ խթանելով տարածաշրջանային կայունությունը, էներգետիկ փոխկապակցվածությունը և տնտեսական զարգացման ծրագրերը։ Միաժամանակ, Հարավային Կովկասում բախումների վտանգը ոչ միայն սպառնում է տարածաշրջանային կայունությանը, այլև հակասում է ԱՄՆ-ի երկարաժամկետ շահերին՝ հաշվի առնելով Չինաստանի, Ռուսաստանի և Իրանի ազդեցության չեզոքացման անհրաժեշտությունը։
Հայաստանի համար առաջնահերթ խնդիր է ԱՄՆ-Հայաստան ռազմավարական գործընկերության խորացումը՝ ընդգծելով դրա հիմնավորումը ոչ միայն բարեկամական հարաբերությունների վրա, այլև երկկողմանի շահավետության վրա: Անհրաժեշտ է ներկայացնել, որ Հայաստանի տարածաշրջանային կայունության պահպանման ներուժը բխում է նաև ԱՄՆ-ի ռազմավարական շահերից: Հայաստանն իր հերթին պետք է առավելագույնս օգտագործի այս իրավիճակը՝ ամրապնդելով իր դերն միջին միջանցքի տնտեսական և քաղաքական զարգացումների մեջ և ներկայացնելով իրեն որպես տարածաշրջանային խաղաղության և Արևմուտքի շահերի կարևոր երաշխավոր։
Հետևաբար, Հայաստանի կառավարության համար կարևոր է հետևողական աշխատանքը՝ բանակցությունների, տնտեսական նախաձեռնությունների առաջմղման և տարածաշրջանային խաղաղության ապահովման ուղղությամբ։ Սա կարող է ամրապնդել Հայաստանի դիվանագիտական դիրքերը, ինչպես նաև նպաստել օտարերկրյա ներդրումների ներգրավմանը, որն էական նշանակություն կունենա ոչ միայն Հայաստանի, այլև ԱՄՆ շահերի համար»։