«Կենդանիներ պահելու մշակույթը և դրա ազդեցությունը առողջության վրա». Արմեն Մուրադյան

ԵՊԲՀ ռեկտոր Արմեն Մուրադյանի ֆեյսբուքյան գրառումը․ «Կենդանիներ պահելու մշակույթը և դրա ազդեցությունը առողջության վրա․
Կենդանիներ պահելու մշակույթը կարող է մեծ օգուտ տալ մարդկանց հոգեբանական և ֆիզիկական առողջությանը, եթե այն կազմակերպված է գրագետ ձևով։ Անհրաժեշտ է համատեղ աշխատանք ընտանիքների, պետության և հասարակական կազմակերպությունների միջև՝ մշակույթը զարգացնելու և առողջության համար այն անվտանգ դարձնելու նպատակով։
Աշխարհում ընտանի կենդանի պահելու մշակույթը բավականին լայն տարածում ունի, բայց տարածվածության մակարդակը տարբեր է ըստ երկրների, տարածաշրջանների և մշակութային առանձնահատկությունների։ Աշխարհի բնակչության մեծ մասն ունի ընտանի կենդանի․ տարբեր հետազոտությունների համաձայն՝ աշխարհի տնային տնտեսությունների ավելի քան 55–60%-ը պահում է առնվազն մեկ կենդանի։ Ամենատարածված կենդանիները շները և կատուներն են, բայց շատ երկրներում տարածված են նաև թռչունները, ձկները, նապաստակները, ինչպես նաև էկզոտիկ կենդանիները։ Օրինակ՝ ԱՄՆ-ում տնային տնտեսությունների շուրջ 66%-ը (մոտ 87 միլիոն ընտանիք) պահում է կենդանի։ Ամենատարածվածը շներն են, ապա կատուները։ Եվրոպական շատ երկրներում ընտանի կենդանի պահելը մշակույթի անբաժան մասն է․ օրինակ՝ Ֆրանսիայում, Գերմանիայում, Իտալիայում ընտանի կենդանի ունեցող ընտանիքների թիվը 40–50% է։ Ռուսաստանը համարվում է աշխարհի առաջատարներից մեկը կատուների թվով։ Ճապոնիայում և Կորեայում տարածված են հիմնականում փոքր չափի շներ ու կատուներ, քանի որ բնակարանները փոքր են։ Չինաստանում վերջին տասնամյակներում ընտանի կենդանիներ պահելու մշակույթը արագ աճում է։
Աֆրիկյան և Լատինական Ամերիկայի երկրներում շների պահումը շատ տարածված է, հաճախ ոչ միայն որպես «ընտանի կենդանի», այլև որպես պահապան։
Վերջին տասնամյակներում ընտանի կենդանի պահելու մշակույթը զարգացել է արագ տեմպերով, մասնավորապես քաղաքային միջավայրում։ Կենդանիները ավելի ու ավելի հաճախ ընկալվում են որպես ընտանիքի անդամ, ոչ թե պարզապես պահապան կամ օգտակար կենդանի։ Սպառողական շուկան (սնունդ, խաղալիքներ, բժշկական ծառայություններ) ընտանի կենդանիների համար դարձել է բազմամիլիարդ դոլար արժողությամբ ոլորտ։
Հայաստանում կենդանիներ պահելու մշակույթը զարգանում է, սակայն դեռևս չի հասնում արևմտյան երկրների մակարդակին։ Շների և կատուների սննդի շուկան աճում է տարեկան միջինում 10%-ով։
Մոտ 302,000 մարդ ակնկալվում է, որ կունենա կենդանի 2029 թվականին։
Երևանում կենդանիներ պահելը դառնում է ավելի ընդունելի, սակայն մարզերում շները հաճախ դիտվում են որպես պահապաններ։
Առկա է նաև թափառող կենդանիների մեծ խնդիր, սակայն նաև գործում են մի շարք կազմակերպություններ՝ որոնք նրանց խնամում և որդեգրման հնարավորություն են տալիս։
Ընտանի կենդանիներն ունեն մի շարք հայտնի առողջական օգուտներ՝
• Սթրեսի նվազեցում և հոգեբանական աջակցություն, կենդանիների հետ շփումը նվազեցնում է սթրեսը, օգնում է դեպրեսիայի և միայնության դեմ պայքարում։
• Սրտանոթային առողջություն, շների տերերը ավելի շատ են քայլում, նվազում է սրտանոթային հիվանդությունների ռիսկը։
• Իմունիտետի խթանում՝ երեխաների մոտ նվազում է ալերգիաների հավանականությունը։
• Սոցիալական կապերի ամրապնդում, նոր ծանոթություններ, սոցիալական ակտիվություն։
• Կյանքի որակի բարելավում, տարեցների և ընտանիքների համար կենդանիները պատասխանատվություն և ուրախություն են բերում
Այս բոլոր առավելությունների հետ կենդանասերները պետք է հետևեն որոշակի կանխարգելիչ միջոցառումների՝ կենդանիներից եկող առողջական խնդիրները կառավարելու առումով՝
1. Ալերգիաներ՝ կենդանիների մազիկները և փոշին կարող են առաջացնել ալերգիկ ռեակցիաներ
2. Վարակներ՝ կենդանիները որոշ վարակիչ հիվանդությունների աղբյուր են համարվում (տոքսոպլազմոզ, սալմոնելոզ, կատաղություն և այլն)
3. Անվտանգության ռիսկեր՝ խոշոր շները կարող են վնասել երեխաներին։
4. Ֆինանսական և ժամանակային ծանրաբեռնվածություն՝կենդանիների խնամքը պահանջում է գումար և ժամանակ։
Կենդանիների առողջության ապահովումը պահանջում է կանխարգելիչ պատվաստումներ և որոշակի դեղորայք, տարեկան զննում անասնաբույժի մոտ։ Հիգիենայի պահպանումը (ձեռքերի լվացում, առանձին անկողին կենդանու համար) նույնպես առանցքային նշանակություն ունի կենդանի պահելու մշակույթում։ Ալերգիաների կառավարման նպատակով կանոնավոր խոնավ մաքրումը, օդափոխությունը խիստ կարևոր են, իսկ վարակիչ հիվանդությունների կանխարգելումը պահանջում է տեղեկացվածություն հնարավոր խնդիրներին ճիշտ և արագ արձագանքելու համար (վերքերի լվացում, մշակում և այլն)։
Այս մշակույթի ձևավորումը, կրթությունը և իրազեկումը դպրոցներում ու լրատվամիջոցներով շատ կարևոր դեր ունեն։
Հասարակական կառույցների զարգացումը (dog parks, որդեգրման միջոցառումներ), իրավական կարգավորումները (գրանցում, չիպավորում, դաժանության դեմ պայքար) կաջակցեն կենդանիների նկատմամբ գրագետ և իրազեկ մոտեցման ձևավորմանը»։