Երկուշաբթի, 01 սեպտեմբերի, 2025 թ.
|
Ստեփանակերտում`   +20 °C

Ապարանի տեր ու տիրական Գնթունի նախարարական տոհմը

Ապարանի տեր ու տիրական Գնթունի նախարարական տոհմը
68
Երեկ, 23:54

Ըստ Մովսես Խորենացու, Գնթունիների նախարարությունը հաստատել է Հայոց թագավոր Վաղարշակը՝ Հայաստանում բնակված քանանական ցեղի սերնդից Ձեռես իշխանին կարգելով արքունիքի զգեստավորման գործակալ։
Ըստ Գահնամակի՝ Գնթունյաց նախարարական տունը 70 իշխանների շարքում գրավել է 21-րդ տեղը, իսկ ըստ Զորանամակի՝ հայոց բանակին տվել են 300 հեծյալ, այսինքն, բավականին պատկառելի դիրք է ունեցել Հայոց իշխանների աստիճանավանդակում։ Մովսես Խորենացին հիշատակում է Գնթունիների նահապետ Զորային, Ղազար Փարպեցին՝ Վարդանանց պատերազմում նահատակված Տաճատ իշխանին, Վահանանց կողմնակից Վառգոշին։ Գնթունիները հայ մատենագրության մեջ հետագա դարերում հիշվում են որպես հմուտ զինվորականներ։
Գնթունիների տիրույթները գտնվում էին Նիգ գավառում, ինչի մասին վկայում է 1908 թվակնին Ապարանում պատահականորեն հայտնաբերված հունարեն արձանագրությունը։ Արձանագրության համաձայն՝ հայոց Տրդատ Գ թագավորը Գնթունիների իշխաններից մեկին Նիգ գավառում կալվածք է պարգևել։
Ըստ «Աշխարհացույցի», 5-7-րդ դարերում, Նիգը Այրարատ նահանգի 15-րդ գավառն էր՝ մոտ 1000 կմ2 տարածքով, որի մեջ էր մտնում Ապարան քաղաքի տարածքն ու շրջակայքը։
Սմբատ Ա թագավորի ժամանակ (890-914) Հովհաննես Դրասխանակերտցին Գնթունիներից հիշատակում է Հասան իշխանին՝ որպես արքունի տան ամրոցի՝ Կարսի պահակազորի հրամանատար, իսկ Աշոտ Բ Երկաթ թագավորի ժամանակ (914-929)՝ Աշոտ և Վասակ իշխաններին՝ որպես Գուգարք նահանգի վերակացուներ և նրա Շամշուլդե գլխավոր ամրոցի բերդապահներ։ Գնթունիների նախարարական տիրույթի մասին տեղեկությունները կցկտուր են։
Գնթունի իշխանները հայտնի են նաև իրենց շինարարական գործունեությամբ։ Մեզ են հասել Գնթունյաց իշխանների կառուցած վաղ քրիստոնեական երկու բարձրարժեք եկեղեցիներ՝ Զովունու սբ. Պողոս-Պետրոս եկեղեցին (5-րդ դար, ներկայիս Ապարանի ջրամբարի տարածքում), և Ապարանի Սբ Խաչ եկեղեցին, որը հայտնի է նաև «Քասախի բազիլիկ» անվամբ: