««Կառուցողական» երևալու սխալ ընկալումների մասին». Էդուարդ Աբրահամյան

Միջազգային հարաբերությունների դոկտոր Էդուարդ Աբրահամյանի ֆեյսբուքյան գրառումը․ ««Կառուցողական» երևալու սխալ ընկալումների մասին
Իմ հերթական գիտական հետազոտության շրջանակներում ակադեմիական հարցազրույցներ եմ վերցնում 1988-92 թվականներին (այդ պահին) Հայաստանի Հանրապետության տարածքում գտնվող խորհրդային զորքերի հրամանատարների հետ։ Մի քանի շատ հետաքրքիր դետալներ ու նյուանսներ կան, որոնց մասին գրեթե երբեք չի խոսվել և կամ հանրությանը այդպես էլ հայտնի չեն դարձել դրանք, այն է, թե ինչպե՞ս է հայկական կողմը գնել, ձեռք բերել, հաճախ առևանգել կամ գողացել խորհրդային ռազմական գույքը՝ հանուն Արցախում ընթացող Ադրբեջանի դեմ պատերազմի և հայկական բանակի կազմավորման։
Դրանցից մեկը խորհրդային բանակի 176-րդ հրթիռային բրիգադի (զորամաս 54185, Ստեփանավան), հրամանատարներից մեկի հետ իմ հարցազրույցն էր, մոռացված մի մարդ, որն արդեն մոտ երկու տասնամյակ է ապրում է երրորդ երկրում։ Ըստ նրա, իրենց բրիգադն ունեցել է տաս «Էլբրուս» տեսակի օպերատիվ-մարտավարական հրթիռային համակարգ (ПУ 9П117/ SS-1c Scud B)։ Դրանց մեծ մասը, այդ թվում՝ մասամբ անսարք վիճակում, փոխանցվել է հայկական կողմին՝ բրիգադի կազմալուծման արդյունքում։ Սակայն հետաքրքիրն այն է, որ բրիգադը 1987 թ․ դրությամբ իր ենթակայության տակ ունեցել է առնվազն 6 մարտավարական միջուկային մարտագլխիկ, որոնք սկսել են աստիճանաբար դուրս բերվել 1988-ի վերջում։ 1993 թվականից սկսվում է բրիգադի դուրս բերման/կազմալուծման ակտիվ շրջանը և ըստ տվյալ հրամանատարի, հայկական կողմը մեծ հետաքրքրություն էր ցուցաբերում «ամեն ինչի նկատմամբ»։
Բնականաբար, շատ բան հանձնվում էր գումարի դիմաց, հաճախ առանց որևէ արձանագրման ու Հարավկովկասյան ռազմական օկրուգի պրոտոկոլային ընթացակարգերի կամ նույնիսկ Մոսկվային տեղյակ պահելու։ Կարճ ժամանակ անց սակայն, հայկական կողմը միայն ընդգծված հետաքրքրություն է ցուցաբերում կոնվենցիոն միջոցների և ոչ միջուկային մարտագլխիկների հանդեպ։ Ըստ բարձրաստիճան զինվորականի, այդ ժամանակ դեռ առկա էին երեք մարտագլխիկներ, որոնք, ըստ տարիներ առաջ տրված հրամանից բխող պլանի՝ համաձայն պետք է դուրս բերվեին Հայաստանի տարածքից, սակայն բրիգադի հրամանատարությունը ակնարկել էր, որ կարող են մարտագլխիկներից մեկը թողնել հայերին՝ կլորիկ գումարի դիմաց, բնականաբար։ Ինչին, ըստ հարցվողի, հայկական կողմը բացասական պատասխան է տվել․ «Մենք փոքր ենք ու աշխարհի հետ պիտի լինենք կոնստրուկտիվ ու պարզ [գաղտնիքներ չունեցող]՝ հատկապես մեր ուսերին ունենալով Լեռնային Ղարաբաղում ընթացիկ հակամարտության խնդիրը։ Այն, ինչ մեզ կգցի նոր խնդիրների մեջ, պիտի ամեն կերպ դրանցից խուսափենք»։
Հայաստանի Հանրապետությունը նույն 1993-ի ապրիլին միացել է NPT/NNPP-ին։
Այս պատմությունն ինձ հիշեցրեց խեղդվողի և Աստծո մասին անեկդոտը։
Հիշեցրեց նաև Իսրայելի վարչապետ Գոլդա Մեյիրին վերագրվող թևավոր հայտարարությունը․ «Հավաստիացնում եմ ձեզ, որ մենք չունենք միջուկային զենք, բայց եթե պետք լինի՝ մենք այն կկիրառենք»։
(Հետազոտությունը դեռ ընթացքի մեջ է։ Վերոնշված տեքստում առկա տվյալները դեռ ճշտվելու են)»։