«Մարզային ԲԿ-ների կառավարման հանձնումը ԱՆ-ին կոռուպցիոն ռիսկերով է համեմված»․ Ծաղիկ Վարդանյան

«Առողջություն և իրավունք» ՀԿ համահիմնադիր Ծաղիկ Վարդանյանի ֆեյսբուքյան գրառումը. «Մարզային բժշկական կենտրոնների կառավարման հանձնումը առողջապահության նախարարությանը հետ քայլ է՝ կոռուպցիոն ռիսկերով համեմված, այն հակասում է գործող ռազմավարական փաստաթղթերին։ Մի քանի օր առաջ Կառավարությունը հաստատեց մարզային բժշկական կենտրոնների կառավարման լիազորությունները մարզպետներից Առողջապահության նախարարությանը հանձնելու որոշումը:
Արձանագրում եմ, որ այսօրինակ կառավարման կենտրոնացում եղել է Սովետ Միության ժամանակ, երբ գործել է ոչ թե շուկայական, այլ պլանային էկոնոմիկայի սկզբունքները, իսկ կազմակերպությունները եղել են Սեմաշկոյի մոդելով պետական ձեռնարկություններ:
Մեր օրերի համար այս «բարեփոխումը» հետ քայլ է և հակասում է ներկայում առողջապահության ոլորտում գործող բոլոր ռազմավարական փաստաթղթերին: Մարզերի համաչափ զարգացման, կառավարման ապակենտրոնացման, հասանելի, մատչելի բժշկական ծառայությունների մատուցման համատեքստում այն հանդիսանալու է խոչնդոտ մարզային առողջապահության զարգացման համար: Ստացվում է, որ առողջապահության ոլորտի քաղաքականություն մշակողը, բժշկական ծառայությունների լիցենզիա հատկացնողը, պետական պատվերի պայմանագիրը տնօրինողը, գումարները ԲԿ-ներին հատկացնողը նաև այդ ԲԿ-ների հիմնադիրն է՝ сам себе режиссер: Խախտվում է կառավարություն, առողջապահության նախարարություն, մարզպետարաններ, բժշկական կենտրոններ ձևավորված հավասարակշռությունը՝ ի շահ առողջապահության նախարարության:
«Բարեփոխման» հիմնավորումների մասին.
«Առողջապահական կազմակերպությունների կողմից ներկայացված տեղեկատվության ուսումնասիրությունների արդյունքում, արձանագրվել է, որ բացակայում են առողջապահական կազմակերպությունների ընթացիկ կառավարման, այդ թվում ֆինանսական կառավարման հմտությունները»,- ասում է առողջապահության նախրարությունը: Այս «մեղադրանքը» շատ հարցեր է առաջացնում, եթե սա վերաբերվում է մարզպետների ֆինանսական կառավարման հմտությունների բացակայությանը, ապա սույն նախարարությանը հիշեցնենք, որ մարզպետները նշանակվում են Վարչապետի առաջարկությամբ՝ Հանրապետության նախագահի հրամանագրով, ստացվում է, որ այդ պաշտոններին նշանակվել են ոչ կոմպիտենտ մարդիկ: Իսկ եթե դա վերաբերվում է ԲԿ-ի տնօրենին (չնայած ըստ Բաժնետիրական Ընկերությունների մասին օրենքի, տնօրենները ղեկավարում են ԲԿ-ն, իսկ մարզպետը՝ կառավարում, բայց այնուամենայնիվ), ապա այստեղ էլ, հիշեցնենք, որ մարզային ԲԿ-ների տնօրենների մրցույթի ընթացակարգը և հաղթող համարվելու չափանիշները առողջապահության նախարարությունն է մշակում, ստացվում է, որ հենց առողջապահության նախարարության բացթողումն է, որ ֆինանսական կառավարման գրագիտությամբ չեն ընտրվել մարզային ԲԿ-ներում:
Հաջորդ «մեղադրանքը», որ ներկայացնում է առողջապահության նախարարությունը մարզպետներին այն է, որ «Ծախսերում հիմնական տեսակարար կշիռը կազմում է աշխատավարձի մասով ծախսը տատանվելով 73-ից մինչև 89 տոկոս, ինչը խնդրահարույց է առողջապահական կազմակերպության համար», ապա լրացնում է այս միտքը՝ «Նորմալ տնտեսվարման համար առողջապահական կազմակերպության ծախսերն աշխատավարձի մասով չպետք է գերազանցեն ընդհանուր ծախսերի 55%-ը»:
Աբսուրդի հասնող «մեղադրանք»: Մարզային բժշկական կենտրոնները հիմնականում մատուցում են ընդհանուր բնույթի բժշկական ծառայություններ, իսկ ավելի բարդ դեպքերը՝ թանկ, բարդ, նորագույն տեխնոլոգիաներով իրականացվող միջամտությունների կարիքի դեպքում մարզային բնակիչը ուղեգրվում է Երևան՝ երրորդ մակարդակի բժշկական կլինիականեր:
Հավելեմ նաև, որ այս ԲԿ-ների կազմում գործում են պոլիկլինիկաներ, որոնց եկամուտների 90%-ը աշխատավարձի է վերածվում, հետևաբար՝ հաշվի առնելով, որ մարզային ԲԿ-ները ավելի էժան բժշկական ծառայություններ են մատուցում և նրանց ծախսային մասում ներառված են նաև պոլիկլինիկաները, ապա ընդհանուր ծախսերի մեջ աշխատավարձի ծախսերի «73-ից մինչև 89 տոկոս» միջակայքը վատ ցուցանիշ չէ:
Ինչ վերաբերվում է, որ ԲԿ-ների ծախսերն աշխատավարձի մասով չպետք է գերազանցեն ընդհանուր ծախսերի 55%-ը, ապա ինչո՞ւ ԱՆ-ն չի բարձրաձայնում, որ նորմալ տնտեսվարման համար առողջապահական կազմակերպությունը պետք է սպասարկի առնվազն 300 հազար բնակիչ: Մեր ամենամեծ մարզը Կոտայքն է ՝292,4 հազար բնակիչ, որտեղ գործում են 4 բժշկական կենտրոններ: Հետևաբար, հիմնավորումների մեջ չի կարևորվել Հայաստանի սակավ բնակեցված լինելը, աշխարհագրական կտրված տարածքների հետ կապված առանձնահատկությունները և այլն:
Այնուհետ այնքան մանր՝ նախահաշիվի, հաստիքացուցակի, բանկային վարկերի, օվերդրաֆթների, լիզինգի, շահութաբերության միջին ցուցանիշի հետ կապված գործառնական խնդիրների մասին է ամրագրված հիմնավորման մեջ, որ տպավորություն է, թե ԱՆ-ի հիմնավորումները գրել է ներքին աուդիտի նորաթուխ մի մասնագետ, ով առողջապահական համակարգի մասին միայն գրքում է կարդացել:
Հիմա երկու ամենահետաքրքիր «մեղադրանքի» վերաբերյալ՝ «Բացակայում են առողջապահական կազմակերպությունների կողմից վճարովի բժշկական գների հաշվարկման մեթոդաբանությունները»: Այս դրվագի կապակցությամբ մի փոքրիկ հիշեցում. ՀՀ առողջապահության նախարարություն, պետական պատվերով փոխհատուցվող ծառայությունների գների մեծամասնությունը գնագոյացման հաշվարկ չունեն, որի մասին բազմիցս ամրագրվել է ՀՀ հաշվեքննիչ պալատի, Ֆինանսների նախարարության և այլ ստուգող կազմակերպությունների կողմից:
Առողջապահության տիկնա՛յք և պարոնա՛յք, դուք այլոց կշտամբում եք մի բանի համար, որ ինքներդ չեք արել, սա աբսուրդի կրկես է:
Ստացվում է, որ ՀՀ կառավարության մի թևը՝ առողջապահության նախարարությունը, մյուսին՝ 10 մարզպետներին ուղիղ տեքստով «կարգում» է ոչ արդյունավետ կառավարիչ և շեփորահարում, թե նախարարությունը հեռահար կկառավարի ավելի պրոֆեսիոնալ:
Հիշեցնեմ, որ ԱՆ-ի կողմից վատ կառավարիչ որակված Արմավիրի մարզպետը վերջերս նույն կառավարությունում նշանակվեց Տարածքային կառավարման և ենթակառուցվածքների նախարար, ինչպես տեսնում եք երկակի ստանդարտների կիրառումը վեր է ածվել օրինաչափության»:
* Նշեցի արդեն, որ մարզպետներից վերցված ԲԿ-ների կազմում պոլիկլինիկաներ են գործում և այս պոլիկլինիկաներում մոտ 843.0 մարզային քաղաքային բնակիչներ ԱԱՊ ծառայություններ են ստանում: Ստացվում է, որ առողջապահության նախարարությունը գյուղական ամբուլատորիաների կառավարումը մեծահոգաբար «վստահում» է իրենց կողմից վատ մենեջեր որակած մարզպետներին (շուրջ 1091.4 հազար գյուղական բնակիչ է սպասարկվում): Գյուղերին կառավարել չի ուզում նախարարը, «հետաքրքիր» չէ՞…
* Ինչո՞ւ կատարվեց այս «բարեփոխումը»
Առողջության պարտադիր ապահովագրությունից առաջ ԱՆ կառավարիչները իրենց «սիրելի» ԲԿ-ների համար ապահովում են անխափան հիվանդների հոսք մարզերից և ամենայն հավանականությամբ մի քանի տարի հետո այդ մարզային ԲԿ-ները որպես ոչ ծախսարդյունավետ միավորներ կամ «կպստիկական»՝ վերածվելով «перевалочный пункт»-երի կամ կտրվեն Երևանում գործող մեծ մասնավոր բժշկական կենտրոններին հավատարմագրային կառավարման:
* Առողջապահության նախարարությունը թյուր կարծիք ունի, թե իրենց կողմից տնօրեն նշանակելու պարագայում ավելի կառավարելի կլինեն ԲԿ-ների աշխատողները:
Նիկոլ Փաշինյան, առաջարկ, որպեսզի հասկանալի լինի թե այս «բարեփոխումը» ինչքանով է ծառայելու իր նապատակին, հանձնարարեք չեզոք մանսագետների կողմից նույն գործիքներով ուսումնասիրություն անել և՛ մարզային ԲԿ-ներում, և՛ ՀՀ ԱՆ ենթակայության ԲԿ-ներում, օրինակ՝ ՍԳԼ, ինֆեկցիոն հիվանդեւթյունների ազգային կենտրոն և այլն:
Անաչառ ուսումնասիրողների դեպքում, ակնառու կղինի ով/ովքեր են իրական արդյունավետ կառավարիչները, թե չէ այսպես արդար չէ:
Մի հարց ևս, հանձնարարել եք առողջապահության հոլդինգի վերածվող նախարարությանը, հաշվել քանի՞ պետական ծառայողի հաստիք և պետական բյուջեից ինչքան լրացուցիչ գումար է պահանջվելու, որ այս ավելի քան 50 կազմակերպությունների կառավարումը կազմակերպվի՝ «սիրելի» տնօրեններ նշանակվեն, նախահաշիվներ ստուգվեն, մարզային գործուղումներ կազմակերպվեն և այլն:
Հ.Գ. Մի անբողջ կոռուպցիոն շուրջօղակ է ստեղծվում, որը ծառայելու է ընտրյալ մասնավոր ԲԿ-ների գերշահույթների ապահովմանը, դե մարզերում էլ թող հարմարվեն Երևանից ուղարկած տնօրեններին....
Ակնարկ. Ես կառաջարկեի այսպես.
Համայնքների խոշորացման և հզորացման համատեքստում մարզային ԲԿ-ները հանձնել համայնքներին, իսկ նեղ մասնագիտական ԲԿ-ները՝ հոգեբուժական և այլն՝ ԱՆ-ին»։